Wacław Potocki
byliśmy Trojany, była możność, była _
_Sława między narody, która przechodziła, _
_Po obu oceanów ,_
_ _
— woła Twardowski, który tak niedawno jeszcze opiewał złoty
spokój i świetność czasów Władysława IV.
Taki gwałtowny przewrót w losach, takie silne i długotrwałe wstrząśniecie zgasiło przede wszystkim utrzymujące się dotąd ogniska życia umysłowego, rozniecone pod wpływem
prądów epoki odrodzenia, tak po większych miastach (Kraków, Lwów, Lublin, Poznań, Baków i inne), jak na dworze królewskim i po wielu tak magnackich, jak i szlacheckich dworach.
W pożarach i rabunkach miast zniszczały szkoły, księgozbiory, drukarnie; po kościołach i dworach wiejskich również ruchawka Chmielnickiego, i szwedzcy żołdacy popalili i
porabowali zbiory ksiąg, dokumentów historycznych i artystycznych zabytków, zgromadzonych przez kilka stuleci. Życie umysłowe ustaje chwilowo.
Twardowski ucieka ze zniszczonej siedziby (Zarubińce pod Zbarażem), unosząc swe prace literackie jedynie, i na drugim krańcu kraju (w Wielkopolsce) szuka schronienia, skąd wypłasza
go znów najazd szwedzki, zmuszając do chwycenia za oręż w podeszłym już wieku. Zimorowicz patrzy z boleścią na zniszczenie swego cichego domku w uroczym położeniu pod murami Lwowa.
Kochowski i Potocki służą w pospolitym ruszeniu.
Zubożenie materialne wszystkich stanów przez pożary, rabunki i ciągłe opłaty i kontrybucje bądź przez najeźdźców wybierane, bądź też nakładane przez sejmy na obronę kraju,
uniemożliwiło — zwłaszcza przy warunkach nieprzyjaznych dla rozwoju rolnictwa, handlu i przemysłu — przywrócenie do poprzedniego stanu tego, co wojna zniszczyła.
Prądy epoki odrodzenia rozwinęły wprawdzie i w polskim społeczeństwie wyższy stopień życia duchowego, polegający na wyzwoleniu myśli i uczucia z zależności od form i formuł,
ale stopnia tego dosięgły jedynie nieliczne grupy śród zamożnego mieszczaństwa i garnącego się dość skwapliwie do nowego światła ziemiaństwa w południowo-zachodnich okolicach
dawnej Polski.
<<Poprzednia 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 | 13 | 14 | 15 | 16 | 17 | 18 | 19 | 20 | 21 | 22 | 23 | 24 | 25 | 26 | 27 | 28 | 29 | 30 | 31 | 32 | 33 | 34 | 35 | 36 | 37 | 38 | 39 | 40 | 41 | 42 | 43 | 44 | 45 | 46 | 47 | 48 | 49 | 50 | 51 | 52 | 53 | 54 | 55 | 56 | 57 | 58 | 59 | 60 | 61 | 62 | 63 | 64 | 65 | 66 | 67 | 68 | 69 | 70 | 71 | 72 | 73 | 74 | 75 | 76 | 77 | 78 | 79 | 80 | 81 | 82 | 83 | 84 | 85 | 86 | 87 | 88 | 89 | 90 | 91 | 92 | 93 | 94 | 95 | 96 | 97 | 98 | 99 | 100 | 101 Nastepna>>